Phân biệt kỹ thuật NLP và Thôi miên Ericksonian

Cùng tìm hiểu về những điểm tương đồng và khác biệt giữa kỹ thuật Lập trình Ngôn ngữ Tư duy (NLP) và Thôi miên Ericksonian

Nếu như liệu pháp thôi miên (hypnotherapy) vẫn còn là một thuật ngữ xa lạ với nhiều người Việt, kể cả với những người thực hành tâm lý, thì Lập trình Ngôn ngữ Tư duy (Neuro Linguistic Programming – NLP) lại được biết đến nhiều hơn qua nhiều cuốn sách được xuất bản, các khóa học, và ứng dụng trong Khai vấn (Coaching) doanh nghiệp cũng như trong nhiều lĩnh vực khác. 

Tuy nhiên, không nhiều người biết rằng NLP lại được phát triển với nền tảng và kỹ thuật được ảnh hưởng rất nhiều từ thôi miên trị liệu! Vậy, NLP là gì? Đâu là những điểm giao thoa giữa NLP và thôi miên trị liệu, và NLP có thể trợ giúp cho ta trong những vấn đề nào?

Liệu pháp Thôi miên Ericksonian là gì?

Liệu pháp Thôi miên Ericksonian là một phương pháp trị liệu tâm lý, được phát triển từ thực hành của bác sĩ tâm thần và nhà trị liệu tâm lý nổi tiếng người Mỹ, Tiến sĩ Milton H. Erickson (1901-1980). Ông được coi là “cha đẻ” của liệu pháp thôi miên hiện đại. Trong hơn 50 năm, các công trình của Milton Erickson đã tạo ra một cuộc cách mạng trong trị liệu tâm lý nói chung và thực hành liệu pháp thôi miên nói riêng. Ngày nay, tên tuổi của ông được biết đến rộng rãi qua những cống hiến cho việc nâng cao kỹ thuật thực hành thôi miên trong y khoa, truyền cảm hứng cho nhiều thế hệ người thực hành ở nửa sau thế kỷ XX và tới hiện tại.

Tìm hiểu thêm về cuộc đời, sự nghiệp của Milton H. Erickson trong bài viết này nhé

Thôi miên trị liệu Ericksonian được thực hành nhằm mục đích thay đổi trạng thái của ý thức để tiếp cận vô thức, cho phép thân chủ giải phóng các nguồn lực nội tại cần thiết để giải quyết vấn đề của bản thân. Định đề của kiểu can thiệp Ericksonian đó là: Mỗi cá nhân đều có trong mình nguồn lực cần thiết để đối mặt với mọi tình huống trong cuộc sống. Do đó, so với thôi miên cổ điển (được coi là phương pháp thôi miên trị liệu phổ biến trước khi có sự xuất hiện của Milton Erickson), phương pháp của Milton Erickson cho phép sự tham gia tích cực hơn của bệnh nhân. Thay vì để nhà trị liệu làm chủ các phiên thôi miên, giờ đây, thân chủ được “trao quyền” để đối mặt và xử lý vấn đề tâm lý của mình, dưới sự dẫn dắt của nhà trị liệu. Liệu pháp thôi miên Ericksonian cho phép ý thức hợp tác với vô thức – được kích thích thông qua thôi miên – nhằm tìm ra giải pháp cho những gì đang gặp vấn đề ở bên trong. Kỹ thuật thôi miên này thuộc nhóm liệu pháp ngắn hạn (dưới 10 buổi, và dưới 02 năm). Bạn có thể tìm hiểu về kỹ thuật của Liệu pháp Thôi miên Ericksonian tại đây.

Kỹ thuật NLP (Lập trình Ngôn ngữ Tư duy) là gì?

Lập trình Ngôn ngữ Tư duy (Neuro Linguistic Programming – NLP) là một cách tiếp cận, hay là một tổ hợp các kỹ thuật xác định và điều chỉnh các mô hình nhận thức, ngôn ngữ giao tiếp và hành vi của con người, nhằm giúp thân chủ đạt được mục tiêu của mình và hỗ trợ họ trong hành trình phát triển cá nhân. 

NLP được phát triển bởi Richard Bandler và John Grinder tại Mỹ từ thập niên 70 của thế kỷ trước. Bandler và Grinder đã nghiên cứu các nhà trị liệu tâm lý mà họ đánh giá là những nhà giao tiếp tuyệt vời. Họ bị cuốn hút với cách những người này có thể xoay sở và đối mặt với mọi kiểu cản trở khi giao tiếp với những thân chủ đặc biệt, những bệnh nhân ốm nặng, khi tất cả các nỗ lực giao tiếp khác đều thất bại. Họ dành thời gian khám phá mối liên hệ giữa cách thức giao tiếp và tác động của nó đối với não bộ, và ngược lại. Ví dụ, họ thấy rằng một câu nói theo hai cách khác nhau có thể gây ra những phản ứng trái ngược ở người nghe. 

Sau những nghiên cứu này, cả hai đã xây dựng một tập hợp các kỹ thuật giao tiếp phù hợp để phục vụ quá trình trị liệu. Cuốn sách đầu tiên của Grinder và Bandler về NLP, “Structure of Magic: A Book about Language of Therapy” (Tạm dịch: Cấu trúc của những điều kỳ diệu: Một cuốn sách về ngôn ngữ trị liệu), được xuất bản vào năm 1975, được phát triển từ các công trình của Virginia Satir (người đã phát triển liệu pháp gia đình và cặp đôi), Fritz Perls (người sáng lập liệu pháp Gestalt), và Milton Erickson (người sáng lập ra trường phái thôi miên Ericksonian). Trong đó, NLP được nhắc đến như là một phương pháp tổng hòa từ các kỹ thuật và lý thuyết của nhiều nhà nghiên cứu, chuyên gia tâm lý, ngôn ngữ như Noam Chomsky, Gregory Bateson, Carlos Castaneda, và Alfred Korzybski. Từ đây, một siêu mô hình (metamodel) của NLP được phát triển, là một kỹ thuật được các nhà sáng lập cho rằng sẽ nhận diện được khuôn mẫu trong ngôn ngữ phản ánh quá trình nhận thức cơ bản của một người. Các kỹ thuật này hiện nay đã được ứng dụng rộng rãi và được truyền bá qua nhiều khóa học, thực hành ở nhiều tổ chức, cá nhân trên toàn thế giới.

Phân biệt NLP và Liệu pháp Thôi miên Ericksonian

Khi kết hợp cùng nhau, NLP và Thôi miên Ericksonian có thể bổ sung và hoàn thiện, thúc đẩy quá trình trị liệu diễn ra hiệu quả hơn trong rất nhiều trường hợp. Chúng cho phép thân chủ:

1. Hành động dựa trên các cơ chế vô thức của cá nhân
2. Sự sửa đổi lâu dài các cấu trúc của suy nghĩ và hành động

Ta cùng phân biệt một vài điểm tương đồng – khác biệt của hai kỹ thuật này dưới các khía cạnh sau đây nhé.

Nguồn gốc

Liệu pháp Thôi miên Ericksonian được sáng lập và phát triển bởi nhà tâm lý Milton Erickson từ những thập niên đầu của thế kỷ 20. Milton Erickson có một cách tiếp cận độc đáo để trị liệu thôi miên, vì vậy người ta tin rằng nhiều phương pháp của ông đã chết theo ông. Nhưng có một số yếu tố nhất định trong cách tiếp cận của Erickson đã được ghi nhận, phân tích và tinh chỉnh, được phát triển bởi các học trò của ông, các thế hệ nhà tâm lý, nhà trị liệu sau này, cũng như mở ra những con đường mới.

Kỹ thuật NLP có thể nói là một trong những di sản nổi tiếng được truyền cảm hứng từ Liệu pháp Thôi miên Ericksonian. Nếu như kỹ thuật của Erickson được biết đến trong các lĩnh vực đặc thù như trị liệu tâm lý hay y khoa, thì NLP được đón nhận và truyền bá rộng rãi bởi những ứng dụng của nó trong đa dạng lĩnh vực: kinh doanh, khai vấn (coaching), giáo dục, thể thao,…

Kỹ thuật

Liệu pháp Thôi miên Ericksonian và NLP có điểm chung là tổng hợp của nhiều kỹ thuật, được thực hành và biến đổi linh hoạt theo từng trường hợp để có kết quả như ý. Trong trị liệu tâm lý, cả hai đều được coi là những liệu pháp bổ sung cho việc trị liệu một số vấn đề, có nghĩa là, chúng không nên được thực hành độc lập và nên có chỉ định từ người có chuyên môn như nhà thôi miên trị liệu, nhà tâm lý, bác sỹ,…

Bạn đọc quan tâm có thể tìm hiểu chi tiết tại hai bài viết dưới đây:

• Giới thiệu Kỹ thuật trong liệu pháp thôi miên Ericksonian
• Giới thiệu Kỹ thuật của NLP

Nếu như liệu pháp thôi miên Ericksonian đã được phát triển qua những nghiên cứu sâu rộng của Erickson qua hàng trăm bài báo, nghiên cứu khoa học thì các kỹ thuật của NLP lại chưa được thử nghiệm tác dụng và chứng minh qua các nghiên cứu khoa học hàn lâm. NLP cũng được coi là một nhóm các kỹ thuật hơn là một liệu pháp tâm lý “chính danh” như Trị liệu Nhận thức – Hành vi (CBT) hay Gestalt.

Người thực hành

Một học viên thôi miên Ericksonian hay một người học NLP là một người đủ điều kiện đã được đào tạo lý thuyết và thực hành và sau đó được cấp chứng chỉ.

Không cần phải là bác sĩ để thực hành thôi miên Ericksonian hay thực hành NLP, bởi vì chúng sử dụng những khái niệm khác xa với y học. Ta nên lưu ý rằng liệu pháp thôi miên hay NLP chỉ là những biện pháp bổ sung, không nhằm mục đích chữa bệnh mà là để đồng hành với khách hàng/bệnh nhân.

Giống như Milton Erickson hay các nhà sáng lập NLP, ta thường thấy rằng các họ là những người đã có một kinh nghiệm sống khác, thường là dày đặc, trước khi làm công việc này (thực hành liệu pháp thôi miên/NLP). Các nhà thực hành sử dụng kinh nghiệm dày dặn đó hầu hết thời gian trong quá trình thực hành của họ, điều này làm cho mỗi nhà trị liệu trở nên đặc biệt.

Vì vậy, nhà thôi miên, hay một nhà thực hành NLP, thường là một chuyên gia trong lĩnh vực mà bản thân anh ta đã “chiến đấu”, hay “chữa lành” một cách thành công.

Cuối cùng, ta cần chú ý rằng tại nhiều quốc gia vẫn chưa có quy định chặt chẽ về lĩnh vực thôi miên trị liệu hay NLP, kể cả tại phương Tây. Do đó, để tìm một nhà thôi miên hay một nhà thực hành NLP uy tín, sẽ hữu ích khi ta tìm được các nhóm/mạng lưới nhà thực hành đã thiết lập một quy chế chất lượng, và có phương tiện để đánh giá định kỳ cho các thành viên.

Chỉ định

Đối với riêng NLP thì không có chống chỉ định. Ngược lại, việc thực hành thôi miên Ericksonian không được khuyến khích đối với những người mắc bệnh tâm thần dạng phân ly như tâm thần phân liệt, hoang tưởng, rối loạn lưỡng cực,..

Các chỉ định điều trị của NLP cũng giống như các chỉ định của thôi miên. Các trường hợp thường xuyên nhất là:

• Căng thẳng, lo âu, hoảng sợ
• Nghiện, phụ thuộc 
• Để tang 
• Rối loạn tâm-thể
• Trầm cảm
• Thiếu tự tin
• Chuẩn bị cho các kỳ thi
• Ám ảnh sợ (phobia), OCD
• Ăn kiêng và giảm cân
• Vấn đề trong giao tiếp
• Rối loạn căng thẳng sau sang chấn
• Rối loạn tăng động giảm chú ý
• Rối loạn nhân cách ranh giới

Đây là một danh sách không đầy đủ. Khi được sử dụng cùng nhau, cả hai kỹ thuật NLP và thôi miên Ericksonian sẽ phát huy nhiều hiệu quả. Đối với những người sợ thả lỏng, NLP là một cách tốt để làm quen với các kỹ thuật thôi miên, mà không làm thay đổi trạng thái ý thức.

Kết luận

Có thể nói NLP là một quá trình, một nhóm kỹ thuật giúp người thực hành cải thiện kỹ năng giao tiếp với chính bản thân và người khác, từ đó tác động tới hành trình phát triển cá nhân. Lợi ích của phương pháp này bao gồm thay đổi tích cực cách ta tiếp nhận về thế giới, cải thiện kỹ năng giao tiếp, trở nên ý thức với những quá trình nội tâm, và tạo ra những thói quen mới theo ý muốn.

So với nhiều phương pháp hỗ trợ tâm lý khác, NLP có lịch sử phát triển tương đối “trẻ”. Lập trình Ngôn ngữ Tư duy có thể được thực hành như một kỹ thuật bổ sung cho tác dụng của nhiều liệu trình trị liệu tâm lý, y khoa, cũng như trong một số lĩnh vực khác. Tuy nhiên, với những nghiên cứu khoa học còn hạn chế, cùng việc quản lý và cấp chứng chỉ thực hành NLP chưa rõ ràng, có thể nói tác dụng của NLP vẫn cần thêm thời gian và những bằng chứng thuyết phục để kiểm chứng.

Bài viết này nằm trong chuỗi bài tìm hiểu về NLP – một trong những ứng dụng liên quan tới trị liệu thôi miên. Bạn có thể đọc các bài phần trước tại đây:

• Phần 1: Lập trình Ngôn ngữ Tư duy (Neuro-Linguistic Programming – NLP) là gì? Lịch sử, lợi ích, ứng dụng của NLP hiện nay
• Phần 2: Giới thiệu kỹ thuật của NLP (Lập trình Ngôn ngữ Tư duy)

Tham khảo

1. NLPEA. History of NLP. https://nlpea.com/international-nlp-association-of-excellence-nlpea/history-nlp
2. Hervé Campillo Hypnose. HYPNOSE ERICKSONIENNE & PNL. https://hypnose-herve-campillo.com/hypnose-ericksonienne-pnl/
3. D.Pagès Hypnose Annemasse. Hypnose ericksonienne et PNL. https://damienpages-hypnose.fr/hypnose-ericksonienne-et-pnl/